Γενέτειρα του Αισχύλου, μια πόλη ανάμεσα στα μάρμαρα και τα φουγάρα, ταυτισμένη με τη θεά Δήμητρα, τις βιομηχανίες και τους εργάτες, η Ελευσίνα, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2023, δεκαετίες τώρα κρατάει ενωμένους και «δεμένους» τους κατοίκους της μέσω της Ιστορίας και του πολιτισμού της.

Εξίσου δυνατός κρίκος όμως σ’ αυτή την αλυσίδα είναι και ο αθλητισμός της, με το καμάρι της πόλης, τον Πανευλευσινιακό, να γράφει στο μπάσκετ από το 2000 έως σήμερα το δικό του κεφάλαιο στην Ιστορία της πόλης, με την άνοδο το 2012 στην Α1 κατηγορία να αποτελεί πάντα την πιο λαμπρή σελίδα της.

«Ο Πανελευσινιακός ιδρύθηκε το 1931 με τα τμήματα του ποδοσφαίρου και του στίβου, και το 1969, έναν χρόνο μετά τον θρίαμβο της ΑΕΚ στο Καλλιμάρμαρο, συστάθηκε και το τμήμα του μπάσκετ» εξιστορεί ο Γιάννης Φιλίππου, διοικητικός παράγοντας της ομάδας ο οποίος φέτος συμπληρώνει 17 χρόνια παρουσίας στην προεδρία της.

Φίλαθλος του ποδοσφαίρου, καθώς ο πατέρας του από το 1945 έως το 1956 ήταν το αριστερό μπακ του Πανελευσινιακού, ο κ. Φιλίππου δεν άργησε να αγαπήσει και το μπάσκετ αναλαμβάνοντας το 2006 τη διοίκηση του τμήματος καλαθοσφαίρισης, όταν αποφασίστηκε ο διαχωρισμός του απ’ τα υπόλοιπα του συλλόγου.

Μέχρι τότε ο μπασκετικός Πανελευσινιακός ήταν μία ανταγωνιστική ομάδα με αξιόλογη παρουσία και ήταν πόλος έλξης για τα παιδιά της περιοχής που ήθελαν να ασχοληθούν με τον αθλητισμό.

Τα χρόνια της αθωότητας του σκηνοθέτη Χρήστου Δήμα 

Ανάμεσα σε αυτά και ο Ελευσίνιος σκηνοθέτης, Χρήστος Δήμας*, ο οποίος από τη δεκαετία του ‘80 μέχρι τις αρχές του ‘90 μοίραζε τα χρόνια της παιδικής και εφηβικής του αθωότητας στο μπάσκετ και το σινεμά, με τις δύο μεγάλες αγάπες του να συναντιούνται στο κινηματογραφικό πανί το 2021, με την ταινία Ταξίδι στα Αστέρια.

«Για μένα η Ελευσίνα και ο Πανελευσινιακός ήταν πάντα συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Η πόλη βέβαια εκείνα τα χρόνια δεν φημιζόταν τόσο πολύ για το μπάσκετ της αφού η ομάδα ήταν μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης κατηγορίας των Αθηνών», θυμάται ο αξιόλογος σκηνοθέτης, επαναφέροντας στη μνήμη του εκείνη την περίοδο.

«Μεγάλωσα πηγαίνοντας στις μπασκέτες που βρίσκονταν πίσω από το γήπεδο όπου έπαιζε η ποδοσφαιρική ομάδα του συλλόγου. Ένας ανοιχτός χώρος από τσιμέντο στον οποίο από κάτω ήταν ο “ΤΙΤΑΝ”.

Πιτσιρικάς καθώς ήμουν, έβλεπα τον αδερφό μου να κάνει προπόνηση οπότε για μένα η σχέση μου με το μπάσκετ ήταν κι ένα θέμα ενηλικίωσης.

Η μεγάλη στιγμή σ’ εκείνο το τσιμεντένιο γήπεδο, ήταν μετά το τέλος της προπόνησης. Αν και δεν συμμετείχα σ’ αυτήν γιατί ήμουν ακόμη μικρός, πήγαινα και περίμενα την ολοκλήρωσή της για να πάρω ένα ζεστό ποτήρι τσάι που πρόσφερε πάντα στους παίκτες του ο τότε προπονητής της ομάδας, Σπύρος Τσούντσουρας.

Λίγα χρόνια αργότερα άρχισα κι εγώ να παίζω με λίγο μεγαλύτερους σε ηλικία από εμένα. Το γεγονός αυτό με βοήθησε ώστε να έχω κάπως καλύτερο επίπεδο από τους συνομηλίκους μου -όχι βέβαια ότι είχα κάποιο φοβερό επίπεδο.

Απλώς μπορούσα να ανταπεξέλθω στο “τζατζάρισμα”.

Μόλις μπήκα στο εφηβικό και στη συνέχεια πέρασα στο ανδρικό, στα πρώτα χρόνια προέκυψε και μία άλλη συνθήκη στη ζωή μου: η αγάπη μου για το σινεμά.

Κάθε Σάββατο μετά την προπόνηση, έπαιρνα το λεωφορείο από την Ελευσίνα, πήγαινα στην πλατεία Κουμουνδούρου, κι από ‘κει στην Ευριπίδου και την Κλαυθμώνος όπου ήταν συγκεντρωμένοι όλοι οι κινηματογράφοι: Απόλλων, Αττικόν, Άστορ, Άστυ και λίγο πιο πέρα, το Ιντεάλ.

Τότε έμενα ακόμη με τους γονείς μου και με το χαρτζιλίκι που μου έδιναν ή τα χρήματα που δανειζόμουν από τον αδερφό μου, πήγαινα και έβλεπα δύο ή και τρεις ταινίες στη σειρά. Ο πατέρας μου μάλιστα νόμιζε ότι τα Σάββατα έκανα διάφορες “τσάρκες” και κάποιες φορές μού έδινε διπλό χαρτζιλίκι. Πού να ‘ξερε ότι μετά την προπόνηση πήγαινα στο κέντρο και παρακολουθούσα ταινίες.

Όσο ήμουν όμως καλός μαθητής και έπαιζα καλό μπάσκετ, είχα το περιθώριο να το κάνω».

Όλα αυτά συνέβαιναν τη δεκαετία του ’80, από τις αρχές της μέχρι το 1987, όταν σημειώθηκε η μεγάλη έκρηξη του αθλήματος, η κατάκτηση του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος, η οποία συνέβαλε στη διάδοση αλλά και διαφήμιση του μπάσκετ.

«Η μεγάλη μας χαρά εκείνα τα χρόνια ήταν να πηγαίνουμε κάθε εβδομάδα στα περίπτερα για να αγοράσουμε το Basketball Digest», θα πει ο Χρήστος Δήμας.

«Η παρέα μας μεγάλωσε με τους Σίξερς, τους Σέλτικς, τον Έρβιν Τζόνσον, τον Μπερντ. Παρακολουθούσαμε πολύ ΝΒΑ. Παρ’ όλο που εκείνη την εποχή δεν μεταδίδονταν πολλοί αγώνες στην τηλεόραση, υπήρχαν περιοδικά που ασχολούνταν με το μπάσκετ ενώ ακούγαμε πάντα με τρομερή προσήλωση τις αναμετρήσεις π.χ. του Άρη με την Τρέισερ.

Όλη αυτή η κατάσταση ήταν μέρος της “παρτιτούρας” της εφηβείας μας και φυσικά, της δικής μου εφηβείας».

Μπαίνοντας στη δεκαετία του ’90, την περίοδο όπου ο Πανελευσινιακός άρχισε να ακολουθεί τον δρόμο που θα τον οδηγούσε αργότερα στη συμμετοχή του για πρώτη φορά στην Γ’ εθνική κατηγορία, ο Έλληνας σκηνοθέτης συνέχισε να μοιράζει τον ελεύθερο χρόνο του στο μπάσκετ και το σινεμά, με το πρώτο να έχει προσωρινά ελαφρύ προβάδισμα αφού στην πορεία η ζωή τού έδειξε ότι έπρεπε να ακολουθήσει ένα διαφορετικό μονοπάτι.

«Για κάποιο διάστημα το μπάσκετ για μένα ήταν μια ενασχόληση που διαρκούσε 7 ακόμη και 8 ώρες την ημέρα. Δεν υπήρχε περίπτωση να πάμε στο σχολείο και να μην έχουμε μια μπάλα μπάσκετ.

Στις 8 το πρωί ξεκινούσε μάθημα; Ε, στις 7 ήμασταν στις μπασκέτες! Την προπόνηση δε, όχι μόνο δεν την έχανα, αλλά ως έφηβος έκανα και του ανδρικού.

Στην πορεία υπήρξε η προοπτική να πάω λίγο καλύτερα. Άρχισα να κάνω προπονήσεις με τον Κρόνο και αργότερα με τον Πανιώνιο, κι όταν κάποτε τέθηκε το ερώτημα «Δήμας ή Μποσγανάς» επιλέχθηκε ο δεύτερος, παρ’ όλο που έχουμε την ίδια μύτη! Φυσικά αστειεύομαι!

Στην πορεία εξετάστηκε και η προοπτική να πάω στους Αμπελόκηπους με τους οποίους έκανα προπόνηση. Γενικά υπήρξαν στιγμές οι οποίες χάθηκαν στο “τσακ” που λένε. Κι εκεί καταλαβαίνεις ότι τελικά πιθανόν να μην είσαι τόσο καλός όσο ονειρευόσουν ότι θα είσαι. Επομένως, αναζητάς κάτι άλλο.

Ολοκλήρωσα λοιπόν τις σπουδές μου στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Αθηνών και μετά ασχολήθηκα με το άλλο κομμάτι της ζωής που ονειρευόμουν να κάνω: το σινεμά. Στην αρχή δακτυλογραφώντας κείμενα ή κάνοντας μουσική επιμέλεια σε διάφορα ντοκιμαντέρ και στη συνέχεια μπήκα στη διαδικασία να κάνω τις δικές μου ταινίες. Δειλά μεν, αλλά πιο αποφασιστικά.

Στην πορεία, ο χρόνος τα ‘φερε έτσι που τριάντα χρόνια μετά την απόφασή μου να ασχοληθώ με το σινεμά, το απωθημένο που είχα με το μπάσκετ και το γεγονός ότι δεν έγινα ο μπασκετμπολίστας που θα ‘θελα, βρέθηκε μπροστά μου κάνοντας την ταινία “Ταξίδι στα Αστέρια” που αφορά την Ιστορία της ομάδας μπάσκετ του Παναθηναϊκού.

Για μένα ήταν μια ευκαιρία να συναντήσω τους δυο εαυτούς μου. Τον κόσμο του μπάσκετ με αυτόν του κινηματογράφου.

Το μπάσκετ πάντως με βοήθησε πάρα πολύ στο θέμα του σινεμά. Γενικότερα το συγκεκριμένο άθλημα σε βοηθάει να οργανώνεις τον εαυτό σου και σου μαθαίνει πώς είναι να ανήκεις σε μια ομάδα. Πότε πρέπει να είσαι ηγέτης, πώς να είσαι αναπληρωματικός, πώς να εμπνεύσεις ή πώς να αντιμετωπίσεις τον οποιοδήποτε προπονητή ή διοικητικό παράγοντα με τον οποίο μπορεί να διαφωνείς, αλλά, παρ’ όλα αυτά να πρέπει να είσαι μέρος του κυττάρου.

Η διαχείριση του εαυτού σου σαν αθλητή δεν είναι πολύ μακριά από τη διαχείριση σ’ ένα γύρισμα ή στο πώς πρέπει να οργανώσεις το γύρισμα μιας ταινίας.

Όσα μού έλεγαν ο Σταύρος Κατσαφάδος ή ο Γιώργος Καλαφατάκης που ήταν προπονητές μου στον Πανελευσινιακό ή ο Μιχάλης Αγγελίδης, τρεις φιγούρες οι οποίες ήταν πάρα πολύ σημαντικές για μένα, με βοήθησαν στη διαχείριση της καριέρας μου στο σινεμά.

Όπως επίσης και κάποια μέλη της διοίκησης. Ο Αντώνης Δασκαλάκης, ο Γιώργος Διαμαντάκος οι Γιώργος και Τάκης Βογιατζής, ο Λάκης Ηγουμενίδης, άνθρωποι οι οποίοι πέρασαν από τη διοίκηση και έδιναν το έξτρα του χρόνου τους στο μπάσκετ και το βαλάντιο από τον μισθό τους, χωρίς κάποιον λόγο πέραν από την αγάπη τους για το άθλημα και την πόλη της Ελευσίνας. Κι αυτό με συγκινούσε πάρα πολύ και με έκανε να είμαι πάντα θετικός στην σκέψη να μπορέσω κι εγώ κάποια στιγμή να είμαι πολύ πιο κοντά στην ομάδα, απ’ όσο βρίσκομαι τώρα».

Η οικογένεια του Πανελευσινιακού και η «εκτόξευσή» του

Το 1994 ο Χρήστος Δήμας αναχώρησε για τις Η.Π.Α. αφήνοντας πίσω του την ομάδα που σταδιακά είχε αρχίσει να βάζει τις βάσεις του οικοδομήματος πάνω στο οποίο αρκετά χρόνια αργότερα, στηρίχθηκε η σημαντικότερη επιτυχία της: η συμμετοχή στο πρωτάθλημα της Α1 κατηγορίας.

«Για να έχεις μέλλον σε κάτι θα πρέπει πρώτα να το σχεδιάσεις», επισημαίνει ο πρόεδρος της ομάδας, Γιάννης Φιλίππου. «Κι εμείς σχεδιάσαμε. Δεν αφήσαμε τίποτα στην τύχη, Βάλαμε κάποιες αρχές στον σύλλογο. Δεν ήμασταν προσωρινοί ή ματαιόδοξοι. Δημιουργήσαμε το τμήμα γυναικών, φτιάξαμε τις ακαδημίες μας και σιγά σιγά χτίσαμε την ανδρική ομάδα που πέτυχε να φτάσει μέχρι την Α1».

Εκτός όμως από την οργάνωση εκείνη την εποχή η ομάδα είχε ακόμα ένα συστατικό που συνέβαλε στην επιτυχία της: ήταν οικογένεια.

«Ο Πανελευσινιακός ακόμη και σήμερα χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι είναι μια οικογένεια», θα αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νίκος Βούλγαρης, νυν προπονητής του Πανελευσινιακού και μέλος της ομάδας που ανέβηκε το 2012 στην Α1 κατηγορία.

«Εκείνη την χρονιά -θυμάται- είχαμε καλή ομάδα, καλούς παίκτες, αλλά αυτό που καταφέραμε έγινε ακόμα μεγαλύτερο γιατί ήμασταν πολύ δεμένοι μεταξύ μας. Δεν το είχα νιώσει ποτέ ξανά αυτό στα χρόνια που έπαιζα. Κι άλλες φορές υπήρχε οικογενειακό κλίμα, αλλά εκείνη τη περίοδο ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά που το ένιωσα».

Στο οικογενειακό κλίμα αναφέρθηκε και ο έμπειρος γκαρντ και αρχηγός των «σταχυοφόρων», Θωμάς Νίκου. «Ο Πανελευσινιακός είναι όλος μία οικογένεια. Από τους παίκτες μέχρι τους προπονητές και τον πρόεδρο. Να φανταστείτε ότι ο πρόεδρος γνωρίζει όλα, κι όταν λέω όλα το εννοώ, τα παιδιά των ακαδημιών με το μικρό τους όνομα».

Σήμερα, 11 χρόνια μετά από ‘κείνη την πρώτη παρουσία στο πρωτάθλημα της Basket League, το καμάρι του αθλητισμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης του 2023, αγωνίζεται στη National League 1, παραμένοντας προς το παρόν στην πρώτη τετράδα του βαθμολογικού πίνακα.

«Όλα αυτά τα χρόνια η βασική μας φιλοσοφία ήταν “πάμε όπου φτάνει το χέρι μας”. Δεν κάνουμε υπερβάσεις πέραν του μπάτζετ που εξασφαλίζουμε στην αρχή της αγωνιστικής περιόδου» σημειώνει ο κ. Φιλίππου, με τον κόουτς Βούλγαρη να συμπληρώνει.

«Πριν τρία χρόνια που ανέλαβα ως προπονητής την ομάδα στόχος ήταν να φέρουμε κοντά και ανθρώπους της περιοχής. Όταν αυτό σταδιακά άρχισε να συμβαίνει, σκοπός όλων μας ήταν να έχουμε μια ομάδα που στα επόμενα χρόνια θα ήταν και ανταγωνιστική, κι αν μπορεί μελλοντικά να πατήσει στο επόμενο σκαλοπάτι που είναι η Elite League. Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουμε φέτος, αλλά θεωρώ ότι έχουμε βάλει τις βάσεις. Ο Πανελευσινιακός μπορεί να σταθεί στο πιο πάνω σκαλοπάτι. Και οικονομικά και οργανωτικά».

«Να τρυπήσουμε το ταβάνι μας»

Για τον Θωμά Νίκου ο στόχος είναι «να τρυπήσει η ομάδα το ταβάνι της, όποιο κι αν είναι αυτό», ωστόσο όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα στο φινάλε της αγωνιστικής σεζόν, οι Ελευσίνιοι θα έχουν να λένε για την ομάδα που συσπείρωσε τον κόσμο της και έδωσε στα παιδιά της περιοχής και των ακαδημιών του συλλόγου το δικαίωμα να ονειρεύονται.

«Ο Πανελευσινιακός δεν είναι απλώς μια ομάδα. Είναι μια ολόκληρη πόλη! Αυτό είναι το βασικό μας σύνθημα. Είναι η μεγάλη ομάδα. Εκείνη που συσπειρώνει όλα τα παιδιά. Που προσπαθεί να αναδεικνύει νέους αθλητές», επισημαίνει ο κ. Φιλίππου με το Νίκο Βούλγαρη να υπερθεματίζει.

«Αυτό που προσπαθούμε όλοι να κάνουμε είναι μέσα σε αυτή τη δύσκολη εποχή να κάνουμε για λίγο χαρούμενους τους ανθρώπους της περιοχής μας.

Να κάνει τα παιδιά να ονειρευτούν. Η πιθανότητα να λύσεις το πρόβλημα της ζωής σου από το μπάσκετ είναι ελάχιστη. Αλλά θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να ονειρεύονται κάθε μέρα. Να ονειρεύονται ότι μπορούν να γίνουν καλύτεροι. Να αγαπήσουν τον σύλλογο τους κι αν είναι δυνατόν στο μέλλον, αν και αναγνωρίζω ότι είναι δύσκολο, να έχει κάποια από τα παιδιά της ακαδημίας του στις τάξεις της ανδρικής ομάδας».

Έλενα Βογιατζή

*Ο Χρήστος Δήμας γεννήθηκε στην Ελευσίνα και έπαιξε μπάσκετ στον Πανελευσινιακό. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια εργάστηκε στην Αμερική ως βοηθός σκηνοθέτης. Το 2001 γύρισε την πρώτη του μεγάλη μήκους ταινία “Οι ακροβάτες του κήπου». Μεταξύ των ταινιών που έχει σκηνοθετήσει είναι «η Νήσος» και το «Ταξίδι στα Αστέρια». Έχει επίσης σκηνοθετήσει για το θέατρο και την τηλεόραση.

**Ο τίτλος του κειμένου είναι δανεισμένος από το ομώνυμο τραγούδι «Στην Ελευσίνα μια φορά» (Μουσική: Δήμος Μούτσης, Στίχοι: Βασίλης Ανδρεόπουλος).

***Ευχαριστούμε τον πρόεδρο του Πανελευσινιακού, Γιάννη Φιλίππου, για την παραχώρηση φωτογραφικού υλικού από το προσωπικό του αρχείο.